Μια αναδρομή στα σχεδόν 45 χρόνια διεθνών κυρώσεων κατά του Ιράν, από τις πρώτες που επιβλήθηκαν στην Τεχεράνη μετά την ομηρεία στην αμερικανική πρεσβεία, μέχρι αυτές που αναμένεται να ληφθούν τις επόμενες ημέρες ύστερα από την ιρανική επίθεση κατά του Ισραήλ, φανερώνει τις διαχρονικά τεταμένες σχέσεις της Ισλαμικής Δημοκρατίας με την Δύση και κυρίως τις ΗΠΑ.
Εν τω μεταξύ, η ιρανική οικονομία, η οποία πλήττεται σκληρά από τις κυρώσεις, καταγράφει έναν καλπάζοντα πληθωρισμό και βλέπει το νόμισμά της, το ριάλ, να κατακρημνίζεται, ενώ οι προμήθειες φαρμάκων και ιατρικού υλικού πλήττονται ιδιαίτερα.
Πάγωμα περιουσιακών στοιχείων μετά την ομηρεία
Τον Απρίλιο του 1980, η Ουάσιγκτον επιβάλλει εμπάργκο στα καταναλωτικά αγαθά και παγώνει ιρανικά περιουσιακά στοιχεία ύψους 12 δισεκατομμυρίων δολαρίων, μετά τη μεγάλη ομηρεία στην πρεσβεία των ΗΠΑ στην Τεχεράνη, από τις 4 Νοεμβρίου 1979 έως τις 20 Ιανουαρίου 1981.
Απαγορευμένα από τις ΗΠΑ ιρανικά προϊόντα
Στις αρχές του 1984, οι ΗΠΑ τοποθετούν το Ιράν στη μαύρη λίστα των χωρών που υποστηρίζουν την τρομοκρατία, για τον ρόλο που φέρεται να είχε στις επιθέσεις στη Βηρυτό της 23ης Οκτωβρίου 1983, όπου 241 Αμερικανοί στρατιώτες σκοτώθηκαν.
Διαπραγματεύεται ο Μπάιντεν, αλλά συνεχίζει τις κυρώσεις του Τραμπ
Τον Οκτώβριο του 1987, ο πρόεδρος Ρόναλντ Ρίγκαν απαγόρευσε τις εισαγωγές ιρανικών προϊόντων και ορισμένες εξαγωγές προς το Ιράν, ως απάντηση στις ιρανικές επιθέσεις κατά των αμερικανικών δυνάμεων στον Κόλπο.
Πλήρες εμπάργκο
Τον Ιούνιο του 1995, ο Μπιλ Κλίντον διατάσσει πλήρη εμπορικό αποκλεισμό κατά του Ιράν, που κατηγορείται ότι υποστηρίζει τη διεθνή τρομοκρατία.
Το αμερικανικό Κογκρέσο εγκρίνει την επόμενη χρονιά τον νόμο «Ντ’ Αμάτο», ο οποίος προβλέπει αντίποινα κατά των ξένων επιχειρήσεων που επενδύουν στον ιρανικό πετρελαϊκό τομέα.
Ο ΟΗΕ βάλλει κατά του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος
Το 2005, ο συντηρητικός Ιρανός πρόεδρος Μαχμούντ Αχμαντινεζάντ επανεκκίνησε το πυρηνικό πρόγραμμα.
Έχοντας την υποψία ότι το Ιράν θέλει να αποκτήσει πυρηνικά όπλα, ο ΟΗΕ ανακοινώνει μια δέσμη κυρώσεων.
Από το 2006 έως το 2010, τέσσερα ψηφίσματα προέβλεπαν οικονομικές και εμπορικές κυρώσεις σε βάρος των οντοτήτων που συνδέονται με το πυρηνικό και το βαλλιστικό πρόγραμμα του Ιράν, καθώς και δέσμευση των περιουσιακών τους στοιχείων και αυτών διαφόρων προσωπικοτήτων.
Στις κυρώσεις προστίθενται το εμπάργκο στα ιρανικά όπλα, καθώς και περιορισμοί για τα δάνεια προς τηυν Τεχεράνη.
Ουάσιγκτον και Βρυξέλλες συνεχίζουν τις κυρώσεις
Από την πλευρά τους, οι Ηνωμένες Πολιτείες απαγορεύουν το 2008 στις αμερικανικές τράπεζες να λειτουργούν ως μεσάζοντες στη διαμετακόμιση κεφαλαίων με το Ιράν.
Μεταξύ 2010 και 2012, ανακοινώνονται μέτρα αντιποίνων κατά των ξένων ομίλων που επενδύουν στο ιρανικό πετρέλαιο. Ο τομέας της αυτοκινητοβιομηχανίας μπαίνει και αυτός στο στόχαστρο.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση απαγορεύει το 2010 την παροχή τεχνικής βοήθειας ή τη μεταφορά πετρελαϊκών τεχνολογιών στο Ιράν, παγώνει στα τέλη του 2011 τα περιουσιακά στοιχεία 243 ιρανικών οντοτήτων, επιβάλλει στις αρχές του 2012 εμπάργκο πετρελαίου, παγώνει τα περιουσιακά στοιχεία της κεντρικής τράπεζας του Ιράν και στη συνέχεια απαγορεύει τις συναλλαγές μεταξύ ευρωπαϊκών και ιρανικών τραπεζών.
Άρση των κυρώσεων
Το 2015, η ιστορική διεθνής συμφωνία για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα, που αποσκοπεί στη διασφάλιση ότι το Ιράν δεν θα αποκτήσει πυρηνικό όπλο, προβλέπει τη σταδιακή άρση των κυρώσεων που έχουν ληφθεί από το 2006 σε σχέση με το πυρηνικό πρόγραμμα.
Ο Τραμπ επαναφέρει τις κυρώσεις
Το 2018, ο Ντόναλντ Τραμπ βγάζει τις Ηνωμένες Πολιτείες από τη συμφωνία και επιβάλλει εκ νέου αυστηρές οικονομικές κυρώσεις.
Η Τεχεράνη απαντά με τη σταδιακή αποδέσμευσή της από τη συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα.
Η Ευρώπη προσπαθεί να παρακάμψει τις νέες αμερικανικές κυρώσεις με ένα μηχανισμό ανταλλαγής που ονομάστηκε «Instex», ο οποίος ενεργοποιήθηκε για πρώτη φορά τον Μάρτιο του 2020, εν μέσω του πρώτου κύματος της Covid-19, για την παράδοση ιατρικού εξοπλισμού στο Ιράν. Όμως ο Instex δεν κατάφερε να επιβληθεί και ρευστοποιήθηκε το 2023.
Ο Μπάιντεν διαπραγματεύεται αλλά συνεχίζει τις κυρώσεις
Από την άφιξη του Τζο Μπάιντεν στον Λευκό Οίκο στις αρχές του 2021, η Ουάσιγκτον διαπραγματεύεται έμμεσα με το Ιράν για να επανενταχθεί στη συμφωνία. Ωστόσο, ο Αμερικανός πρόεδρος συνεχίζει την πολιτική των κυρώσεων αντιδρώντας στις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τις παραδόσεις ιρανικών όπλων στη Ρωσία ή τις κυβερνοεπιθέσεις.
Η Ουάσιγκτον και οι Βρυξέλλες έχουν επιβάλει δέσμες κυρώσεων μετά την αιματηρή καταστολή των διαδηλώσεων, ύστερα από τον θάνατο – τον Σεπτέμβριο του 2022 – της Μαχσά Αμινί, η οποία συνελήφθη στην Τεχεράνη από την αστυνομία ηθών.
Την άνοιξη του 2023, η Βρετανία, η Ευρωπαϊκή Ένωση και οι Ηνωμένες Πολιτείες ενίσχυσαν τις κυρώσεις τους κατά των Φρουρών της Επανάστασης, του ιδεολογικού στρατού του Ιράν.
Επικείμενες κυρώσεις μετά την επίθεση κατά του Ισραήλ
Οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν την Τρίτη ότι θα ενισχύσουν τις κυρώσεις τους κατά του Ιράν εντός των επόμενων ημερών, μετά την επίθεσή του στο Ισραήλ στις 13 Απριλίου, την πρώτη που διεξήχθη ποτέ από ιρανικό έδαφος.
Το Λονδίνο και οι Βρυξέλλες ζήτησαν επίσης διεύρυνση των κυρώσεων.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ